Салицил қышқылы (СҚ) – қазіргі дерматологияның негізгі құралдарының бірі. Ол кератолитикалық, комедолитикалық, антимикробтық және қабынуға қарсы қасиеттерімен ерекшеленеді.
Дегенмен, дәстүрлі спирттік ерітінділер жиі тітіркену, құрғау және қабыршақтануға әкеледі – әсіресе терісі сезімтал, розацеа немесе безеуге бейім науқастарда.
Қазіргі зерттеулердің мақсаты – тиімділігі жоғары, бірақ жұмсақ әсер ететін құрамдар әзірлеу және белсенді компоненттер мен аппараттық әдістердің оңтайлы үйлесімін табу.
Негізгі бағыттардың бірі – супрамолекулалық салицил қышқылы (ССҚ) және көп компонентті формулалар, олар акне, розацеа, себореялық дерматит және постакне тыртықтары сияқты созылмалы тері ауруларына дәл әсер етуге мүмкіндік береді.
1. Супрамолекулалық салицил қышқылы (ССҚ): сезімтал теріге арналған инновация
ССҚ – супрамолекулалық инженерия қағидаттары негізінде жасалған салицил қышқылының түрлендірілген нұсқасы. Дәстүрлі СҚ-дан айырмашылығы – ол суда жақсы еритін және жұмсақ әсер ететін кешен түзеді.
Негізгі артықшылықтары:
-
Жақсартылған ерігіштік пен төзімділік – тітіркендіргіш еріткіштер қолданылмайды.
-
Бақыланатын босап шығу – төмен pH кезінде баяу еніп, сезімтал теріге де қауіпсіз әсер етеді.
-
Тері тосқауылын сақтау – 30% ССҚ терінің эпидермальды қабатын бұзбайды (ТЭПС және pH көрсеткіштері өзгеріссіз).
2. Акне вулгаристі емдеудің заманауи тәсілдері
2.1. ССҚ мен гликоль қышқылының (ГҚ) салыстырмасы
Әсер ету механизмі:
-
СҚ (бета-гидроксиқышқыл) – майда еритін, фолликулаларға терең еніп, қабынуды және комедондарды азайтады.
-
ГҚ (альфа-гидроксиқышқыл) – суда еритін, эпидермис жаңаруын және дерма ремоделдеуін ынталандырады.
Клиникалық деректер:
30% СҚ мен 50% ГҚ салыстырмалы зерттеуінде екі қышқыл да тиімді болды, бірақ СҚ қабыну мен гиперпигментацияны тезірек азайтты.
Сонымен қатар, 30% ССҚ тері майының бөлінуін төмендетіп, ылғалдануды жақсартты – әсері жинақталып отырды.
2.2. Күнделікті ылғалдандыратын және тосқауылды қорғайтын СҚ гелі
Құрамы: 2% СҚ + гликоль және сүт қышқылдары + ниацинамид + үш түрдегі керамидтер.
21 күннен кейінгі нәтижелер:
-
Себум ↓ 23,65%
-
Акне ауырлығы ↓ 23,81%
-
Ылғалдану ↑ 40,5%
-
ТЭПС ↓ 49,26% (бірінші қолданудан кейін 6 сағатта)
Қорытынды: СҚ бар заманауи гельдер безеуді емдеп, тері тосқауылының қалпына келуін қамтамасыз етеді.
3. Папулопустулезді розацеада (ППР) ССҚ қолдану
Розацеа кезінде тері тосқауылы бұзылған, сондықтан дәстүрлі пилингтер жиі қарсы көрсетілген.
30% ССҚ зерттеу нәтижелері:
-
Симптомдар 51,25% жақсарды (плацебо тобында – 18,33%).
-
Папула мен пустул саны азайды, эритема төмендеді.
-
ТЭПС және pH көрсеткіштері өзгерген жоқ, ылғалдану артты.
-
Жеңіл жану мен қызару 4–6 күн ішінде басылды.
Қорытынды: ССҚ розацеасы бар сезімтал теріге қауіпсіз және тиімді.
4. Бастың себореялық дерматитін кешенді емдеу (СД)
СД – қабыну, қышу, майлылық және тері микробиомының бұзылуымен сипатталады.
Қазіргі тәсіл – стероидсыз екі сатылы емдеу:
4.1. Алдын ала гель (Pre-gel)
Белсенділер: СҚ + пироктон оламин + мырыш PCA.
Әсері: себум мен қабыршақты ерітеді, қышуды азайтады.
4.2. Тазартқыш лосьон (Cleansing lotion)
Белсенділер: СҚ + пироктон оламин + антимикробтық пептидтер.
Әсері: нәтижені тұрақтандырып, қайталануды болдырмайды.
Нәтижелер:
4 аптадан кейін:
-
Қайызғақ ↓ 2,45 → 1,10
-
Қышу ↓ 2,35 → 1,10
-
Майлылық ↓ 2,60 → 1,40
16 аптада жалпы жақсару 80%, әсері 12 апта бойы сақталды.
5. СҚ/ССҚ қолданылған біріктірілген және аппараттық әдістер
Қазіргі аппараттық әдістер СҚ және ССҚ әсерін күшейтіп, жанама әсерлерді азайтады.
5.1. ССҚ + CO₂-лазер (постакне тыртықтары)
-
Тиімділік: 95,8% (тек лазер – 67,2%).
-
Ауырсыну және қалпына келу уақыты азайды.
-
Қанағаттану деңгейі: 73,6% (лазер тобы – 31,2%).
5.2. ССҚ және фотожасарту
30% ССҚ (аптасына 2 рет) + 2% крем (күн сайын, 4 ай) → коллаген тығыздығы мен серпімділік артты, меланин индексі төмендеді.
5.3. СҚ/ССҚ + жарық терапиясы (IPL / ФДТ)
-
2% СҚ + ФДТ: тиімділік 72,73% (ФДТ – 40,91%; СҚ – 22,73%).
-
30% ССҚ + IPL: қабыну мен себумды бақылау, VISIA бойынша жақсы нәтижелер.
Қорытынды
Салицил қышқылының инновациялық түрлері, әсіресе супрамолекулалық СҚ, тері ауруларын емдеудің жаңа мүмкіндіктерін ашады.
Негізгі бағыттар:
-
Акне – СҚ/ССҚ + аппараттық терапия немесе керамидті гельдер.
-
Постакне тыртықтары – ССҚ + CO₂-лазер жоғары тиімділікті және жайлылықты қамтамасыз етеді.
-
Себореялық дерматит – СҚ + пироктон оламин + мырыш PCA бар екі сатылы терапия ұзақ әсер береді.
Бұл жетістіктер агрессивті тәсілдерден «ақылды дерматологияға» өтуді, яғни тері тосқауылы мен молекулалық дәлдікті сақтай отырып емдеуді көрсетеді.
Дереккөздер
1. 30% Supramolecular Salicylic Acid Improved Symptoms and Skin Barrier in Papulopustular Rosacea - PubMed https://doi.org/10.1111/jocd.70046
2. 30% supramolecular salicylic acid peels effectively treats acne vulgaris and reduces facial sebum - PubMed https://doi.org/10.1111/jocd.14799
3. A Cohort Clinical Study on the Efficacy of Topical Salicylic Acid/Piroctone Olamine Dandruff Pre‐Gel and Cleanser in Improving Symptoms of Moderate to Severe Seborrheic Dermatitis of the Scalp - PMC https://doi.org/10.1111/jocd.16742
4. A comparative study of 30% salicylic acid peel and 50% glycolic acid peel in mild to moderate acne vulgaris - IP Indian J Clin Exp Dermatol https://doi.org/10.18231/j.ijced.2025.018
5. Assessment of the Efficacy and Safety of 30% Supramolecular Salicylic Acid Peeling for Papulopustular Rosacea Treatment - PMC https://doi.org/10.4103/ijd.ijd_353_21
6. Clinical Efficacy of a Salicylic Acid–Containing Gel on Acne Management and Skin Barrier Function: A 21‐Day Prospective Study - PMC https://doi.org/10.1111/jocd.70353
7. Effectiveness of Photodynamic Therapy, 2% Salicylic Acid, and Their Combination for Moderate Acne - PMC https://doi.org/10.2147/CCID.S532029
8. Impact of 30.0% Supramolecular Salicylic Acid Combined With Ultra-Pulse Carbon Dioxide Fractional Laser Therapy on Facial Atrophic Acne Scars: A Retrospective Case-Control Study https://doi.org/10.1097/JD9.0000000000000394
9. Study on the efficacy and safety of supramolecular salicylic acid in the treatment of papulopustular rosacea: results from a multicenter randomized double-blind placebo-controlled superiority study - PubMed https://doi.org/10.1093/ced/llaf316
10. Supramolecular Salicylic Acid Alleviates Skin Photoaging by Increasing Collagen Density and Elasticity - PubMed https://doi.org/10.1007/s00266-024-04180-1
11. Efficacy of Supramolecular Salicylic Acid 30% Combined with Intense Pulsed Light Compare to Monotherapy Supramolecular Salicylic Acid 30% in Acne Vulgaris Patients http://dx.doi.org/10.2174/18743722-v17-220223-2022-12
