Перметрин: Қолданылуы және Заманауи Зерттеулер

Перметрин — тері ауруларын емдеуде кеңінен қолданылатын синтетикалық дәрі. Ол пиретроидтар тобына жатады және теріге паразиттер жабысып, көбейетін ауруларды (мысалы, бит, қышыма) емдеуге арналған.

Перметриннің ең көп тараған түрлері:

• 5% крем немесе лосьон — қышыманы емдеуге;

• 1% сусабын немесе лосьон — битті (педикулез) емдеуге арналған.

Перметрин қалай әсер етеді

Қарапайым тілмен айтқанда, перметрин паразиттің жүйке жүйесін "шатастырып", оның қозғалуын тоқтатады да, паразит өледі.

Нақтырақ айтсақ:

• Перметрин паразиттің жүйке жасушаларындағы натрий арналарына әсер етеді;

• Бұл арналары қалыпты жағдайда ашылып-жабылып тұрады, ал перметрин оларды ұзақ ашық күйде ұстайды;

• Натрий иондары үздіксіз еніп, паразиттің жүйке жүйесін қоздырып, салдануға және өлуіне әкеледі.

Адам ағзасы үшін бұл дозада қауіпсіз, себебі ол теріге жағылады, қанға өте аз мөлшерде өтеді.

Битті емдеу (педикулез)

Бит — көбінесе мектеп жасындағы балаларда кездесетін тері паразиті.

Зерттеулер не дейді:

• Иранда жүргізілген зерттеу бойынша, 1% перметрин сусабынын қолданған адамдардың 29%-ы бір аптада, 68%-ы екі аптада, 90%-ы үш аптада толық айыққан.
  
  

• Сусабынды 10 минут емес, 1 сағат ұстаған адамдарда нәтиже әлдеқайда жақсы болған — қышу тез басылып, бит тез жойылған.

Практикалық кеңес:

• Перметрин сусабынды құрғақ шашқа жағып, теріні жақсылап жабу керек;

• Нұсқауда көрсетілген уақытқа дейін ұстаңыз (әдетте 10 минуттан 1 сағатқа дейін);

• Егер нәтиже болмаса — 7 күннен соң қайталаңыз немесе басқа ем қолданыңыз;

• Барлық отбасы мүшелерін бір уақытта емдеу маңызды.

Қышыманы емдеу

Қышыма — Sarcoptes scabiei деген кенеден пайда болатын тері ауруы.

Қолдану тәсілі:

• Перметрин 5% крем — көптеген елдерде бірінші таңдаулы дәрі.

• Кремді мойыннан төмен бүкіл денеге жағып, 8–14 сағат ұстайды.
  
  

• Қайталама жағы — 7–14 күннен кейін.

Зерттеу нәтижелері:

• Бір мета-анализде 5% перметрин мен бензилбензоат (BB) салыстырылған.
  Бірінші аптада перметрин жақсы нәтиже берген:

  • терідегі зақымның жазылуы: 73% vs 47,5%,

  • қышудың басылуы: 65% vs 46%.
    
    

• Кейінгі апталарда айырмашылық азайған.

Тағы бір зерттеу (Австрия) көрсетті:

• Перметринмен емделгендер арасында айығу 27% ғана болса, бензилбензоатпен — 87%.
  
  

Бұл — кей аймақтарда кенелер перметринге төзімді болып бара жатқанын көрсетеді.

Қауіпсіздік

Перметрин — сыртқа жағылғанда қауіпсіз:

• жүктілерге, бала емізетін әйелдерге қолдануға болады;

• 2 айдан асқан балаларға рұқсат етіледі;

• жанама әсерлері сирек және жеңіл өтеді (жергілікті тітіркену, аздап күйдіру).

Қышу емнен кейін де бірнеше апта сақталуы мүмкін — бұл паразит емес, терінің реакциясы.

Неге кейде көмектеспейді

1. Шын төзімділік (резистенттілік)

Паразиттердің гендері өзгеріп, перметринге сезімталдығын жоғалтады.

• Мысалы, Аргентинада зерттеу кезінде биттердің 87%-ында осындай мутация табылған.

• Жаңа зерттеулер жыл сайын перметринге төзімді жағдайлар көбейіп келе жатқанын дәлелдеді.
  
  

2. Жалған төзімділік (қате қолдану)

• Крем дененің бәріне жағылмайды (мысалы, саусақ арасына, тізе артына ұмыт қалады);

• Тым ерте жуылады (ал оны 8–12 сағат ұстау керек);

• Барлық отбасы мүшелері бір уақытта ем қабылдамайды;

• Киім мен төсек қайта зарарсыздандырылмайды.

Қазіргі жаңа тәсілдер

• Комбинациялы ем: Перметрин + Івермектин (ішке) — жақсы нәтиже береді.
  Пәкістандық зерттеуде осындай комбинациямен 84,6% адам жазылған.
  
  Бензилбензоат немесе күкірт майы (сера) — ескі, бірақ сенімді балама;

• Массовое профилактикалық ем (MDA) — кей елдерде эпидемия кезінде қолданылған, нәтижесінде қышыманың таралуы 79%-ға азайған.
  
  

Қорытынды

Перметрин — паразиттік тері ауруларына қарсы негізгі және тиімді құрал, бірақ:

• оны дұрыс қолдану өте маңызды;

• отбасы мен жақын байланыстағылар да бір уақытта емделуі тиіс;

• егер әсері болмаса, дәрігермен бірге баламалы немесе біріктірілген ем түрін таңдау керек.

Дереккөздер

• 2025 — Permethrin Versus Benzyl Benzoate for the Treatment of Scabies — сравнение эффективности
  https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11841824/ PMC

• 2022 — Comparison of sulfur ointment and permethrin treatments in scabies
  https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36193643/ PubMed

• 2024 — Randomized double-blind trial: 5% permethrin vs 25% benzyl benzoate (BJD)
  https://academic.oup.com/bjd/article/190/4/486/7478651 OUP Academic

• 2022 — Treatment of scabies: narrative review (перметрин как терапия первой линии)
  https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35051892/ PubMed

• 2024 — Scabies: current knowledge and future directions (обзор)
  https://www.frontiersin.org/journals/tropical-diseases/articles/10.3389/fitd.2024.1429266/full Frontiers+1

• 2024 — Escalating Threat of Drug-Resistant Human Scabies (обзор по резистентности к перметрину)
  https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11432065/ PMC+1

• 2024 — Scabies in infants and children: narrative review (перметрин 5% как препарат выбора)
  https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38536458/ PubMed

• 2023 — Demodicosis in Different Age Groups and Alternative Therapeutic Options (данные по перметрину)
  https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9961532/ PMC

• 2022 — Effect of Different Therapeutic Modalities on Demodex Densities (в т.ч. перметрин)
  https://actamedica.org/index.php/actamedica/article/view/721/561 actamedica.org

• 2025 — Diverse clinical presentations of demodicosis: clinicodermoscopic study (перметрин снижает плотность Demodex)
  https://jsstd.org/diverse-clinical-presentations-of-demodicosis-a-clinicodermoscopic-study/ jsstd.org

• 2023 — Comparing the efficacy of three methods of permethrin for pediculosis capitis
  https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37218578/ PubMed

• 2024 — Measuring local genetic variation in permethrin-resistant head lice (J Med Entomol)
  https://academic.oup.com/jme/article/61/4/984/7650924 OUP Academic

• 2023 — Prevalence of kdr mutation in head lice (устойчивость к перметрину)
  https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10612490/ PMC

• 2023 — Resistance and pseudo-resistance to permethrin in scabies
  https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10679459/ PMC

• 2023 — Meta-analysis: resistance of human head lice to pyrethroids (включая перметрин)
  https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2405844023044274 ScienceDirect

• 2024 — Management of a large nosocomial outbreak from an undiagnosed crusted scabies case (меры лечения; включает перметрин)
  https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11745925/ PMC

• 2023 — Crusted scabies at a tertiary care center: case series (JAAD Case Reports)
  https://www.jaadcasereports.org/article/S2352-5126%2823%2900323-5/fulltext JAAD Case Reports

• 2024 — An unusual case of crusted scabies in an immunocompetent patient (рекомендации по частоте нанесения перметрина)
  https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/ccr3.9325 Wiley Online Library

• 2025 — Scabies: an updated review from epidemiology to current management (комбинации с перметрином)
  https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1477893925000845 ScienceDirect+1

• 2025 — Randomized controlled trial: oral ivermectin vs permethrin 5% lotion in pediculosis capitis (PDF)
  https://www.researchgate.net/publication/387641569_Comparison_of_Oral_Ivermectin_and_Permethrin_5_Lotion_in_Treatment_of_Pediculosis_Capitis ResearchGate