Безеу (акне) — бұл тек жасөспірімдердің емес, созылмалы тері ауруы, ол бет, кеуде және арқа аймағындағы май бездері мен түк фолликулдарына әсер етеді. Бұл мәселе адамның өз-өзіне сенімділігіне, психологиялық жағдайына кері әсер етіп, тұрақты күйзеліс пен алаңдаушылықты туындатуы мүмкін. Бақытымызға орай, қазіргі медицинада оны емдеудің тиімді жолдары бар. Бұл мақалада заманауи зерттеулерге сүйене отырып, ең көп қолданылатын әдістердің қалай жұмыс істейтінін, қауіпсіздігін және соңғы жаңалықтарды қарастырамыз.
БПО — уақытпен дәлелденген құрал
Безоил пероксид (қысқаша БПО) — онжылдықтар бойы безеуге қарсы кеңінен қолданылып келе жатқан және дерматологтар жиі ұсынатын құрал. Ол рецептсіз де, дәрігер тағайындауымен де сатылады.
Қалай әсер етеді?
БПО бірнеше бағытта әсер етіп, безеумен кешенді күрес жүргізеді:
-
Бактерияларды жояды. БПО теріге жаққанда белсенді оттегі бөледі, ол безеудің негізгі себебі саналатын Cutibacterium acnes бактерияларын жойып жібереді. Маңызды артықшылығы — бұл бактериялар БПО-ға үйрене алмайды, яғни антибиотиктерге қарағанда тұрақты әсер береді.
-
Теріні қабыршақтандырады. БПО-ның кератолитикалық әсері бар — яғни, терідегі өлі жасушаларды кетіреді және тесіктердің бітелуін болдырмайды.
-
Қабынуды басады. Ол қызару мен ауыруды азайтып, қабынған безеулердің тезірек жазылуына көмектеседі.
Тиімділігі қандай?
Зерттеулер БПО-ның әсері плацебоға (жалған дәріге) қарағанда айтарлықтай жоғары екенін көрсетеді. Адапален (ретиноид) немесе клиндамицин (антибиотик) сияқты танымал дәрілермен салыстырғанда, БПО олардың деңгейінде әсер береді, яғни — тиімділігі дәлелденген.
Жағымсыз әсерлері бар ма?
БПО қолданғанда жиі кездесетін жанама әсерлер:
-
Құрғақтық пен қабыршақтану
-
Қызару және ашу
-
Жанып тұрғандай сезім
Бұл реакциялар көбінесе жеңіл немесе орташа деңгейде өтеді. Зерттеулер БПО-ның 2.5%, 5% және 10% концентрацияларының тиімділігі бірдей екенін көрсетеді. Бірақ жоғары концентрациялар теріні көбірек тітіркендіреді, сондықтан төмен концентрациядан бастаған жөн.
Айта кетерлігі — БПО мата мен шашты ағартып жіберуі мүмкін. Сондықтан қолданғанда киім мен шаштан аулақ ұстау ұсынылады.
Комбинирленген ем — неге екі құрал біреуінен жақсырақ?
Безеудің пайда болуына бірнеше фактор әсер етеді: артық май бөлінуі, тері тесіктерінің бітелуі, бактериялар, қабыну. Сондықтан дәрігерлер жиі бірнеше әсер ету механизмі бар құралдарды қатар қолдануға кеңес береді.
Танымал екі комбинацияны салыстыру
Жақында жүргізілген ірі мета-анализ (бірнеше зерттеудің нәтижелерін біріктірген шолу) төмендегі екі комбинацияны салыстырды:
-
Клиндамицин (антибиотик) + БПО
-
Клиндамицин + Адапален (ретиноид)
Нәтижелері:
-
Екеуінің де тиімділігі бірдей — яғни, қабынған және қабынусыз элементтер саны жағынан айырмашылық жоқ.
-
Бірақ БПО қосылған комбинация аз тітіркендіргіш болып шықты — қолданушылар арасында ауырсыну, құрғақтық, қызару және жайсыздық аз байқалды.
Қорытынды: Екі комбинация да тиімді, бірақ клиндамицин + БПО — жайлырақ нұсқа.
Этникалық ерекшеліктер: Жапония мен Батыс елдерінің пациенттері
Адамдарда тері құрылымы этникалық ерекшеліктерге байланысты әртүрлі болуы мүмкін. Ғалымдар БПО-ның әр ұлт өкілдеріне қалай әсер ететінін зерттеді.
Нәтижелер:
-
Тиімділік: БПО Жапония мен Батыс елдерінің (Еуропа, АҚШ) пациенттеріне бірдей жақсы әсер еткен.
-
Жағымсыз әсерлер: Жапондықтарда тері тітіркенуі жиірек байқалды. Бұл азиялық тері жіңішке әрі сезімтал болуымен байланысты болуы мүмкін.
-
Ұзақ қолдану: Жапондық қатысушылар БПО-ны 1 жыл бойы қолданып, оның қауіпсіз және тиімді екенін көрсетті. Көбінесе алғашқы 12 аптада жанама әсерлер болса, кейін олар азайған.
Бұл нәтижелер басқа ұлт өкілдеріне де қолдануға болатындығын көрсетеді.
Бензол мәселесі: Жаңа қауіп пе, әлде дақпырт па?
Жақында Valisure атты тәуелсіз зертхана БПО жоғары температурада бензол (қатерлі ісікке себеп болатын зат) бөлуі мүмкін екенін мәлімдеді. Бұл ақпарат науқастар мен дәрігерлер арасында алаңдаушылық туғызды.
Ғылыми зерттеулер не дейді?
-
Ірі зерттеулер БПО қолдану мен қан қатерлі ісігі (лейкемия) арасында байланыс таппады.
-
Бензолдың қанда жоғары деңгейде болуы да байқалмады.
Алайда, кейбір өнімдерде бөлме температурасында да бензол кездесуі мүмкін. АҚШ-тың FDA агенттігі бұл ақпаратты растады және бензол анықталған өнімдерді сатудан ерікті түрде алып тастауға шақырды.
Қауіпсіздікті қалай қамтамасыз етуге болады?
-
БПО бар құралдарды салқын жерде сақтаңыз — мысалы, тоңазытқышта.
-
Жылу мен ылғалдан аулақ болыңыз — жуынатын бөлме мен күнге қызған көлік салоны қауіпті.
-
БПО қолданғанда күннен қорғаныңыз, өйткені ультракүлгін сәуле де бензолдың түзілуіне ықпал етуі мүмкін.
Негізгі қорытындылар:
-
БПО — дәлелденген, тиімді құрал. Бактерияны жояды, әсерге үйрену болмайды.
-
Комбинирленген терапия нәтижелі. Клиндамицин + БПО — әсерлі әрі теріге жайлы.
-
Этникалық айырмашылықтар бар: тиімділік бірдей, бірақ азиялық тері сезімталдау болуы мүмкін.
-
Ұзақ мерзімді қолдануға болады. БПО ұзақ қолданғанда да тиімді және қауіпсіз.
-
Бензолға қатысты қауіп бар, бірақ дәлелдер жеткіліксіз. Зерттеулер теріс әсерді растамады.
-
Сақтау шарттары маңызды. Жылу мен күннен аулақ ұстау — қауіптің алдын алудың қарапайым жолы.
Ақпарат көздері
1.Clinical efficacy and safety of benzoyl peroxide for acne vulgaris: Comparison between Japanese and Western patients. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5697687/
2. Comparative efficacy of clindamycin phosphate with benzoyl peroxide versus clindamycin phosphate with adapalene in acne vulgaris: a systematic review and meta-analysis. https://www.nature.com/articles/s41598-025-05543-7
3. Acne treatment: research progress and new perspectives. https://www.frontiersin.org/journals/medicine/articles/10.3389/fmed.2024.1425675/full
4. Benzoyl peroxide in the treatment of acne: are there potential health concerns? https://www.frontiersin.org/journals/pediatrics/articles/10.3389/fped.2025.1599491/full
5. Topical benzoyl peroxide for acne. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32175593/
